Toelichting

1.1. Inleiding

VRIJDAG streeft naar een prettige en veilige werkomgeving voor alle medewerkers. En naar een prettige en veilige leeromgeving voor onze leerlingen/deelnemers.

Het is belangrijk om met plezier en gezond werkzaamheden te kunnen verrichten en/of vaardigheden te leren. We nemen verantwoordelijkheid voor een veilige klimaat voor iedereen die betrokken is bij de organisatie. VRIJDAG wil respectvolle omgangsvormen aanmoedigen en ongewenste omgangsvormen en grensoverschrijdend gedrag voorkomen en zo nodig bestrijden.

Medewerkers dienen elkaars grenzen en de grenzen van klanten/deelnemers te respecteren en zorgvuldig met elkaar om te gaan. We zijn onderling heel verschillend en hebben verschillende taken binnen de organisatie, maar een ieder mag er op rekenen dat hij/zij in zijn waarde wordt gelaten. De gevolgen van ongewenste omgangsvormen – zoals pesten, agressie en geweld, (seksuele) intimidatie, manipulatie en discriminatie - kunnen per persoon verschillen. Sommige mensen kunnen zich er verbaal tegen verweren of het raakt ze minder sterk. Bij anderen kan het echter veel stress en/of angst veroorzaken en het gevoel geven vrijheid en zelfstandigheid kwijt te raken. Een situatie van ongewenst gedrag kan ook van negatieve invloed zijn op de (werk)sfeer/motivatie. Als je op een onaangename manier wordt benaderd of aangesproken dan kan dat heel vervelend zijn, zeker als het herhaaldelijk gebeurt. Belangrijk is dat wanneer je grensoverschrijdend gedrag ervaart, om duidelijk te maken dat je hier niet van gediend bent. Soms is dat moeilijk en dan is het verstandig om hulp in te roepen en te weten hoe en waar dit kan binnen VRIJDAG.

1.2. Gezamenlijke verantwoordelijkheid

Het woord ‘grensoverschrijdend’ zegt het al: als er sprake is van pesten, agressie en geweld, (seksuele) intimidatie, manipulatie en discriminatie, dan wordt een persoonlijke grens overschreden. De werkgever moet volgens de Arbowet maatregelen treffen om dit te voorkomen. Het is niet altijd eenvoudig om de grenzen van een ander goed in te schatten. Het is soms ook moeilijk persoonlijke grenzen op een goede manier aan te geven.

Daarom heeft VRIJDAG richtlijnen opgesteld over wat we verstaan onder ‘gewenst gedrag’. Dit is vertaald in een gedragscode met omgangsregels. Tevens zijn te volgen procedures/meldroutes beschreven, voor als zich toch ongewenst gedrag voordoet, en een medewerker of leerling/deelnemer dit kenbaar wil maken, bijvoorbeeld bij de vertrouwenspersoon. Door gewenst gedrag na te leven en toe te zien op het naleven van dit gedrag door anderen, nemen we samen verantwoordelijkheid voor ieders veiligheid en welzijn.

VRIJDAG erkent dat dit een gezamenlijke en continue inspanning vergt en we vragen iedereen — van dagelijks bestuur/raad van toezicht, medewerker tot bezoeker — dit doel actief te ondersteunen. Zowel van medewerkers als van derden, verwachten wij dat zij zich in de omgang met alle anderen op de werkvloer, collegiaal en respectvol gedragen en ongewenste omgangsvormen vermijden, ongeacht of tussen hen hiërarchische verschillen bestaan in functie of positie. Verder verwachten wij dat allen die zich op de werkvloer bevinden alert zijn op ongewenst gedrag tussen andere personen op de werkvloer en (proportionele) actie ondernemen bij vermoedens.

Dit betekent onder meer:

• VRIJDAG is een inclusieve organisatie
• iedereen werkzaam en betrokken bij VRIJDAG behandelt elkaar met respect
• meningen mogen verschillen
• discussies worden respectvol gevoerd en conflicten in dialoog opgelost
• fysiek en verbaal geweld worden niet getolereerd

De gedragscode is van toepassing op iedereen die de werkvloer van VRIJDAG betreedt: alle medewerkers van VRIJDAG; in loondienst, freelance, stage of vrijwillig, leerlingen/deelnemers, gasten/bezoekers, opdrachtnemers, docenten, onderzoekers, kunstenaars, theatermakers en ieder ander met wie VRIJDAG werkt. VRIJDAG maakt geen onderscheid op basis van relatie of dienstverband.

1.3. Sectorspecifieke factoren

De aard van ons werk kenmerkt zich door (sector)specifieke factoren waarvan wij ons bewust moeten zijn, waaronder:

• Het werken in een sector met een overspannen arbeidsmarkt
• het werken in relatief kleine teams en de soms vage grens tussen werk en privé (bijv. bij thuis-/overwerk)
• de druk om programma’s te maken binnen strikte deadlines
• onregelmatige werktijden
• de (externe) maatschappelijke druk om als instituut te opereren volgens de gestelde ethische en sociaal maatschappelijke doelstellingen
• er zijn vaak hoge ambities en beperkte middelen (relatief kleine aanstellingen)
• samenwerking met veel ZZP’ers

2. Vormen van ongewenst gedrag?

Onder ‘ongewenste omgangsvormen’ verstaat VRIJDAG de gedragingen — ongeacht of er tussen de betrokkenen al dan niet een afhankelijkheidsrelatie en/of hiërarchisch verschil in functie of positie bestaat — die leiden tot psychosociale (arbeids-)belasting , voor zover het betreft:

Pesten

Bij pesten gaat het om alle vormen van intimiderend gedrag, van een of meerdere personen gericht tegen een persoon of een groep van personen die zich niet echt durft of kan verdedigen tegen dit gedrag. Een belangrijk element aangaande pesten is de herhaling van die gedraging in de tijd. Het gaat bij pesten dus niet om een eenmalige gedraging. Dit gedrag uit zich op verschillende manieren, maar in het bijzonder door woorden, gebaren, handelingen of bedreigingen. Deze opsomming is niet limitatief. Veelal is het doel van de dader opzettelijk een andere persoon te kwetsen en te vernederen.

Agressie en geweld

Onder agressie en geweld vallen gebeurtenissen waarbij een persoon psychisch of fysiek wordt lastig gevallen, bedreigd of aangevallen onder omstandigheden die rechtstreeks verband houden met verrichten van arbeid. Bij agressie en geweld gaat het om gedragingen van verbaal geweld (uitschelden, beledigen) en fysiek geweld (schoppen, slaan, met een wapen dreigen en/of overvallen worden). Het kan ook gaan om psychisch geweld: bedreigen, intimideren onder druk zetten, thuissituatie bedreigen en het beschadigen van eigendommen.

Seksuele intimidatie

Onder seksuele intimidatie wordt verstaan enige vorm van verbaal, non-verbaal of fysiek gedrag met een seksuele connotatie, dat als doel of gevolg heeft de waardigheid van een persoon aan te tasten, in het bijzonder wanneer een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende situatie wordt gecreëerd. Zowel in artikel 1a, derde lid, van de Wet gelijke behandeling mannen en vrouwen als in artikel 7,646, achtste lid, van het Burgerlijk wetboek en in het kader van de Arbowet wordt uitgegaan van eenzelfde definitie. Seksuele intimidatie kan zich voordoen in een aantal verschijningsvormen. Het kan gaan om dubbelzinnige opmerkingen, onnodig aanraken, gluren, pornografische afbeeldingen op het werk, maar ook om aanranding en verkrachting. De definitie van seksuele intimidatie geeft tevens aan dat hieronder moet worden verstaan de gevallen waarin sprake kan zijn van seksuele chantage, zodanig dat kans op promotie en beslissingen over het werk afhangen van verrichte seksuele diensten. Door dit gedrag kan een vijandige of seksueel intimiderende en kwetsende omgeving ontstaan die een aanslag is op de waardigheid van de betrokken persoon. In een dergelijke omgeving kan tegelijkertijd psychisch geweld gedijen dat mogelijkerwijs ook ruimte biedt aan de hierboven bedoelde seksuele chantage.

Intimidatie

Intimidatie is iemands gedrag beïnvloeden door hem/haar angst aan te jagen door te dreigen met negatieve gevolgen. Deze gevolgen kunnen bijvoorbeeld lichamelijk geweld betreffen, maar ook andere negatieve gevolgen zijn denkbaar. Er kan onderscheid gemaakt worden in:

• Fysieke intimidatie, waarbij de intimidatie plaatsvindt door lichamelijk gedrag en feitelijk handelen (dreigend naderen, vandalisme, (licht) geweld, dreigende gebaren etc.).
• Verbale intimidatie, waarbij het dreigement impliciet of expliciet verbaal wordt overgebracht.
• Schriftelijke intimidatie, waarbij het dreigement schriftelijk wordt overgebracht (per brief of e-mail).

Manipulatie

Manipulatie is een vorm van beïnvloeding waarbij misleidende methoden gebruikt worden om een ander te overtuigen om tot een bepaalde perceptie of handeling te komen. Een manipulator hanteert vaak een wijze van overtuigen om iemand anders tot een bepaald idee van een zaak of een persoon te laten komen, zonder daarbij ter zake doende argumenten te gebruiken. De grens tussen manipulatie en normale beïnvloeding is nauwelijks te trekken; alleen de twee uitersten zijn herkenbaar. Een manipulator manipuleert om zijn of haar voordeel te krijgen en gaat vaak plannend te werk om zijn of haar doel te bereiken.

Discriminatie

Het in enigerlei vorm doen van uitspraken over, het verrichten van handelingen jegens, of het nemen van beslissingen over personen, die beledigend zijn voor die personen vanwege hun fysieke of geestelijke beperking, ras, uiterlijk, afkomst, godsdienst, politieke gezindheid, leeftijd, burgerlijke staat, chronische ziekte, geslacht, levensovertuiging en/of seksuele geaardheid, dan wel het maken van onderscheid op basis van deze factoren.

NB: In de aangehaalde wetten wordt slechts gesproken over mannen en vrouwen. Uiteraard geldt bij VRIJDAG bovenstaande voor alle genderidentiteiten en vindt bij VRIJDAG regelmatig overleg plaats over de betekenis van de beschreven termen.